Dilatasyon, günlük hayatta sık karşılaşılmasa da inşaat sektöründe sıkça kullanılan bir terimdir. İnşaat projelerinde planlanan boşluklara verilen isim olan dilatasyon, özellikle yüksek katlı ve geniş alana sahip yapıların inşası sırasında uygulanır.
Günümüzde bina inşaatlarında birçok farklı teknik uygulanmakta ve kullanılmaktadır. Bunlardan biri de dilatasyondur. Yapı kimyasalları uzmanı Baumerk olarak hazırladığımız yazımızda, dilatasyon nedir, hangi alanlarda, hangi yöntemler ile kullanılır sorularının cevabını detaylı şekilde vereceğiz.
Ayrıca, yapı projelerinin en önemli noktalarından birisi olan aderans hakkında ayrıntılı bilgi almak için Aderans Nedir? Aderans Arttırıcı Neden Önemlidir? başlıklı içeriğimize de göz atabilirsiniz.
Dilatasyon Nedir?
Dilimize Fransızcadan geçen ve genişleme, genleşme anlamına gelen dilatasyon, inşaat sektöründe bilinçli bırakılan boşlukların önceden planlanmasına denir. Peki inşaatta bu boşluklar neden bilinçli şekilde bırakılır? Bu boşluklar yüksek katlı ve geniş oturum planlı yapıların oturtulduğu zeminin farklılığı, değişken sıcaklıklar, üzerine bindirilecek yatay ya da düşey elemanların oluşturacağı statik yükler, malzemelerin genleşme, rötre, kısalma gibi hareketleri gibi faktörlerden kaynaklı olarak oluşabilecek form bozukluklarına karşı ve depremden daha az etkilenmesi düşülerek bırakılmaktadır.
Dilatasyon işlemi de bu boşlukların uygun malzemelere kapatılması doldurulmasıdır. İnşaat sırasında kullanılan bir çok malzeme vardır ve malzemelerin ısı değişimleri de birbirinden farklıdır gösterir. Bu yüzden her malzemenin gösterdiği elastikiyet, büzüşme ve genleşme davranışları da farklılık gösterir.Bu yüzden inşaatlar da bırakılan bu bilinçli dilatasyon boşlukları inşaatın statik bütünlüğü için elzem ve çok önemlidir. Bu boşluklar uygun dilatasyon profilleriyle sonrasında kapatılırlar. Fiziksel bir hasarı önleyen ve boşlukları en iyi şekilde önleyip kapanmasına yardımcı olan ve birçok çeşidi bulunan dilatasyon profilleri sayesinde binaların dayanıklılığı artar.
Binalar genellikle esnek malzemeler kullanılarak inşa edilse de, plan boyutları büyük olduğunda dilatasyon profili uygulaması gereklidir. İnşaat sırasındaki ortam sıcaklıkları ve bir binanın ömrü boyunca beklenen sıcaklık aralığı gibi birçok değişken söz konusu olduğundan, genleşme ve kısalma aralıkları, projelerde doğru şekilde fizibilite yapılarak mühendislik ve teknik alt yapı ile dilatasyon boşlukları detaylı planlanmalıdır.
Dilatasyona Neden İhtiyaç Duyulur?
Dilatasyon ne demek sorusunun yanıtını verdiğimize göre, bu uygulamaya neden ihtiyaç duyulduğundan bahsedebiliriz.
Binaların geniş bir oturma alanı üzerinde inşaat edildiği düşünüldüğünde, zeminin ve malzemelerinin her birinin sıcaklıkla etkileşiminin farklı olduğundan bahsettik. Bu geniş oturma alanın üzerinde yapılandırılmış boşluklar binayı sanki ayrı ayrı bölümlere ayırdığı için malzemelerin ve etkileştiği yüzeyin genleşme, büzüşme, titreşim gibi davranışlardan ayrı ayrı etkilenmesini sağlar, bu sayede de bina daha sağlam bir yapıda olur.
Bunun için dilatasyon derzleri de denilen bu boşluklar binanın statik kuvveti için oldukça önemlidir. Dilatasyon derzleri, binaları temelden çatıya kadar yatay ve düşey olmak üzere farklı bölümlere ayırdığı için her bir malzeme kendi alanında sıcaklık, titreşim, depremden doğan etkilere karşı hareket özgürlüğü kazanır ve oluşabilecek kırılımlar azalır. Böyle bina bütün bir halde daha korunaklı ve sağlam olur.
Dilatasyon derzleri, zemin oturmasından kaynaklı, sıcaklık genleşme ve büzüşmesinden kaynaklı, titreşim ve deprem kaynaklı etkiler sonucu binada oluşabilecek çatları minimize etmeyi amaçlamaktadır.
Dilatasyon Derzlerinin Özellikleri
Dilatasyon derzleri, yapının içerisinde gerilmeye yol açmadan termal daralma ve genişlemeye izin verir. Bir dilatasyon derzi, çeşitli inşaat malzemelerinin genleşme ve büzülmesini güvenli bir şekilde absorbe etmek, titreşimleri emmek, depremler nedeniyle oluşan toprak hareketlerini binanın uygun şekilde karşılaması için tasarlanmıştır.
Dilatasyon derzleri yapılarda olduğu kadar, köprülerin, kaldırım döşemelerinin, demiryolu raylarının ve boru sistemlerinin kesişimleri arasında da yer alır. Genleşme derzleri, gerilmelere dayanmak için dahil edilmiştir. Bir genleşme derzi basitçe aynı malzemelerin bölümleri arasındaki bağlantının kesilmesidir. Beton blok konstrüksiyonunda genleşme derzleri kontrol derzleri olarak ifade edilir. Dilatasyon için kullanılan malzemelerin en önemli özellikleri şunlardır:
- Yapı malzemelerinin ısı kaynaklı genleşme ve büzülmesini absorbe eder.
- Titreşimi emer.
- Parçaları bir arada tutar.
- Depremler nedeniyle oluşan harekete izin vererek zararı en aza indirir.
Dilatasyon Malzemesi Çeşitleri
Dilatasyon derzlerinin su yalıtımı amacıyla kapatılması dilatasyon bantları ile gerçekleştirilir. Bu uygulama bina içerisinde temelden çatıya, bina blokları arasına, istinat duvarlarında, ağır yüke maruz kalacak zeminlerde, köprü ve viyadüklerde, iki farklı zeminin birleşime kadar çok farklı uygulama alanında dahi güvenle kullanılabilir.
Baumerk ürün kataloğunda yer alan TPE Esaslı, Dilatasyon Bandı - TPE FLEX yüksek elastikiyete sahip dilatasyon bandı olarak dilatasyon boşluklarının, ısıl genleşme derzlerinin ve çatlakların yalıtımında kullanılır. Tüm binaların dikey ve yatay dilatasyonlarında, temellerde ve perdelerde, toprak altında kalan kısımlarda, atıksu arıtma, içme suyu, su depoları, havuzlarda, tünellerde ve menfezlerde, radye-perde, perde-perde soğuk derzlerinin su yalıtım uygulamalarında kullanılan TPE FLEX, UV dirençli olması ve geniş sıcaklık aralıklarında yüksek performans göstermesiyle öne çıkar.
Dilatasyon Bandı Nasıl Uygulanır?
Öncelikle uygulama yapılacak zeminin kuru ve temiz olması, yağ, toz, pas ve kirden arındırılmış olması gereklidir. Uygulama yapılacak yüzeyde bulunan çatlaklar tamir harcı ile doldurulmalıdır. Daha sonra zeminin her tarafına 40/50 mm genişliğinde ve 1/1,5 mm kalınlığında olmak üzere epoksi yapıştırıcı uygulanır.
Uygulamak yapılacak zemine göre dilatasyon bandı uygun boyda kesilir ve yüksek şiddette bastırılarak bant yapıştırılır. Daha sonra birinci kat epoksi yapıştırıcının hafifçe sertleşmesinden sonra yine 1/1,5mm kalınlıkta tekrar yapıştırıcı uygulanır. Bu sırada dilatasyonun orta kısmındaki dilatasyon bandına epoksi yapıştırıcının yapışmamasına ve elestikiyet kaybı yaşanmamasına özen gösterilmelidir. Dilatasyon bandı kenarlarındaki epoksi yapıştırıcı tam olarak sertleşene kadar hareket ettirilmemeli, suya karşı ve mekanik darbelere karşı korunmalıdır.
Dilatasyon nedir sorusunun yanıtını detaylı şekilde verdiğimiz yazımızın sonuna geldik. Yapı projelerinin en önemli noktalarından birisi olan dilatasyon hakkında dikkat etmeniz gerekenleri belirttiğimiz yazımızı sonlandırırken, yapı kimyasalları ve su yalıtım membranları ihtiyaçlarınızın tamamını Baumerk’te bulabileceğinizi de belirtelim! Sizler de inşaat projelerinizdeki tüm ihtiyaçlarınız için Baumerk ile iletişim kurabilirsiniz.
Unutmadan, Su Yalıtım Bandı Nedir ve Neden Kullanılır? başlıklı yazımıza göz atabilir, yapı ve inşaat sektörü hakkındaki diğer blog içeriklerimizi de inceleyebileceğinizi hatırlatalım!
